Is het je opgevallen dat het in de muziekindustrie draait om een handjevol bedrijven? Een paar bedrijven veel, heel veel macht hebben? Vooral als het gaat om distributie en promotie van muziek. Maar ook in de live sector worden een paar grote bedrijven steeds machtiger. Is dat eigenlijk wel een goed idee?
Al decennia is de muziekbusiness een zogeheten superstar business, maar dat gold vooral voor de artiesten. Een klein groepje artiesten verdient heel veel, een overgrote meerderheid verdient nauwelijks iets.
Maar anno 2024 is er ook sprake van superstar business als het gaat om muziekbedrijven, ofwel de bedrijven die tussen artiest en fan in staan. Een paar bedrijven delen eigenlijk de lakens uit, stellen de regels vast, en hebben soms kleinere concurrenten. Maar kleine muziekbedrijven moeten vooral met ze samenwerken. If you can’t beat them, join them!
Is dat wenselijk? Zoja: fijn! Maar zonee: moeten we dat dan pikken?
Even een paar voorbeelden…
De winkels.
Free Record Shop was vroeger een machtige speler, maar had concurrentie van V&D, Plaatboef, Van Leest en vele lokale platenwinkels. Maar begin deze eeuw was, vrijwel opeens, Apple iTunes de grootste platenwinkel. En sinds een paar jaar is dat Spotify. Die deelt die eer wel met Deezer, Tidal en Tencent. Maar toch: wat betreft omzet steekt Spotify er bij ons bovenuit. Ik mag geen namen geven, maar een labelmanager van een hiphop-label vertelde mij ooit dat maar liefst 90% van de inkomsten van het label van dit Zweedse bedrijf kwamen.
Muziekpromotie.
TikTok en Insta. En nog een heel klein beetje Facebook misschien. Maar dan heb je veruit de grootste kanalen voor muziekpromotie wel gehad. Niet verwonderlijk dat we met angst en beven kijken wat deze bedrijven verzinnen. Gaan ze nieuwe regels hanteren? Verandert het algoritme? Help!! Dat gooit de promotiestrategiën van veel artiesten in de war.
Youtube.
Artiesten helpen, fans verbinden… dat is de taak van Youtube, en dat is een zegen voor de muziekindustrie. Dat zegt in elk geval Youtube CEO Neal Mohan. Hij kondigt daarin een samenwerking met Universal aan om AI diensten te ontwikkelen.
Is het een muziekpromotie-bedrijf of toch een streamingbedrijf? Allebei eigenlijk. En: zoals gezegd is het volgens de directeur eigenlijk een filantropische instelling, zo goed hebben ze het voor met de muzieksector. Maar in het echt is Youtube een website die eraan verdient als bezoekers zo lang mogelijk blijven plakken. Daarvoor gebruikt ze onder meer muziek. En daarvoor betaalt ze weinig.
Mojo / Live Nation.
In 2004 werd Mojo onderzocht door de NMA: was het een monopolie? Nee, was het oordeel. Maar Mojo moest wel contracten aanpassen van de mededingingsautoriteit. Mojo is al enige tijd in handen van Live Nation, of eigenlijk Live Nation – Ticketmaster. En ja, precies dat bedrijf wordt ervan beschuldigd eigenlijk een monopolie in de live markt te hebben.
So what?!
Je kan zeggen: het is nou eenmaal een vrije markt. Deal with it! Maar het is op dit moment géén vrije markt. Een goed werkende industrie dient te bestaan uit meerdere bedrijven die elkaar op een eerlijke manier beconcurreren. En dat levert dan goede diensten op, eerlijk en duidelijk geprijst. Gezonde innovatie ook.
Er is dus sprake van verregaande concentratie. En vraag het maar aan een econoom: dat is geen goed idee. Eigenlijk iedereen, behalve de bedrijven zelf, is de dupe van zo’n concentratie.
Want: geen kans voor nieuwe aanbieders, oneerlijke en onduidelijke geldstromen, innovaties die niet de juiste kant op gaan. In de muziek lijden de kleine muziekbedrijven, de artiesten en de fans.
Zo zijn labels teveel overgeleverd aan de streaming diensten voor hun inkomsten, artiesten moeten veel teveel voor weinig geld doen, nieuwe boekers komen moeilijk aan de bak. En zoals gezegd: als Tiktok zijn regels aanpast, heeft iedereen daar maar mee te dealen. Ondertussen betalen fans teveel voor hun tickets.
Gelukkig: de politiek zit niet stil. Amerika, het vrije-markt-land bij uitstek, is in toenemende mate kritisch op de machtige tech-bedrijven. En de EU timmert door aan wetgeving die de macht van Big Tech moet breken.
Oplossing?
Persoonlijk denk ik dat daar de oplossing ligt: bij wetgeving, bij overheden die in actie komen. Om kartels uit elkaar te trekken. Of bedrijven zelfs op te splitsen. En met nieuwe wetgeving. Half-werkende wetten eerst, maar die worden steeds bijgewerkt.
En daarvoor moeten partijen in de muziekbusiness wel de barricades op gaan. Zo is bijvoorbeeld het auteursrecht, en ook het naburig recht ontstaan. En zo is Fair Pay er ook gekomen.
Maar… moet er eigenlijk wel iets veranderen? Of werken die enkele bedrijven die de dienst uitmaken eigenlijk wel? De huidige muziekbusiness met een concentratie van bedrijven kan je ook zien als professionalisering.
Of moeten we het gewoon accepteren?
Of vind je de concentratie van bedrijven geen goed idee en moet het, potverdikkeme, veranderen? En hoe dan?
Wat denk jij? Werk je bij een muziekbedrijf en heb je hier een mening over? Of als fan, luisteraar?
Laat van je horen in een reactie!
Deze blog is geschreven door Ewout van der Linden van Music Motion. Ewout is werkveldcoördinator Muziek bij Hogeschool voor de Kunsten Utrecht / Kunst en Economie, geeft les muziek business bij SAE Institute en organiseert evenementen rondom muziek business.
Heb jij commentaar? Of andere ideeën? Reageer op deze blog, laat van je horen!
Music Motion organiseert regelmatig events over de muziekbusiness. In de eerste maanden van 2024 komen er de volgende cursussen en netwerkevents aan:
– De business achter klassieke muziek
– Muziekrechten: verleden, heden, toekomst
– Basis Muziekbusiness en Muziekrecht
– Ingang: Jingles en Opdrachtmuziek
Check hier alle komende events.
Je analyse is spot on! Het is waarschijnlijk nog een paar streepjes erger. De verhoudingen in de muziekindustrie zijn inmiddels namelijk verregaand gedigitaliseerd, geïnternationaliseerd en verborgen gehouden door strikte geheimhoudingsverklaringen (NDA’s). Daardoor zijn er nog maar weinigen die daar inzicht in hebben.
De oplossingen die je aanhaalt zijn inderdaad broodnodig maar complex, er is geen one-size-fits-all oplossing. Het zal daarom een combinatie van verschillende benaderingen vereisen om deze problemen effectief aan te pakken. Het is daarin essentieel dat alle belanghebbenden in de industrie – waaronder artiesten en hun vakbonden/belangenbehartigers, platenmaatschappijen, streamingdiensten en consumentenorganisaties- samenwerken om duurzame oplossingen te vinden.
De Kunstenbond is daar al volop mee bezig met, zoals je in je blog ook aangeeft, Fair Pay en Fair Practise codes te introduceren.
Je analyse klopt. Fair Pay vind ik een interessant gegeven. Uiteindelijk zal een zeer groot deel van de Nederlandse cultuursector alleen Fair Pay kunnen uitbetalen vanuit subsidies, oftewel via de belastingbetaler.
Dat is de wereld op zijn kop. De topman van Universal verdient richting de 50 miljoen per jaar, het gemiddelde salaris bij Universal ligt boven de 150k per jaar. Dat wordt verdiend ten koste – zo durf ik het wel te stellen – van de muzikanten. Die dan vervolgens gered moeten worden door de maatschappij. Absurd natuurlijk, als er een ding geregeld moet worden is dat partijen als Spotify en YouTube hogere vergoedingen betalen aan artiesten. Laat de wetgeving vooral daar op gericht zijn.
Een aantal opmerkingen:
1. De vraag is of de situatie nu wel anders is tov ‘vroegah!’. Voorheen was er ook een machtsconcentratie, maar dan voornamelijk bij labels (de majors), die heel veel marktaandeel hadden, en daarbij veel bepaalden. Dat er nu (wederom) een machtsconcentratie is, is dus niet per se een nieuwe ontwikkeling te noemen wat mij betreft.
2. Wat betekent die machtsconcentratie voor artiesten, songwriters en producers? Dat is natuurlijk de vraag waar het om draait. En helaas zit daar (net als vroeger) wel wat pijn: het is makkelijker dan ooit om je muziek op een platform te krijgen, je hebt geen studio meer nodig (laptop + Ableton of Logic) en geen label meer nodig (Distrokid of een andere aggregator). Dit biedt kansen, maar tegelijk wordt het ook steeds moeilijker om door de ruis heen te breken.
3. Dat brengt mij bij het 3e punt: opleving van catalogus-materiaal. Het is voor labels makkelijker en goedkoper om catalogi op diensten te plempen en te promoten dan om een nieuwe artiest te laten doorbreken. Bovendien concurreren nieuwe artiesten met elkaar op Spotify, omdat veel luisteraars door het enorme aanbod ook niet meer weten wat ze ermee moeten en terugvallen op aanbevolen playlists (die dan weer bepaald en ingevuld worden door de streamingdienst zelf en vaak met input van labels). Retro is weer helemaal terug dus!
4. Wat betekent dit? Ja, het is voor artiesten, songwriters en producers enorm van belang dat er via wet- en regelgeving (zoals nu in de EU plaatsvindt) goeie vergoedingen komen voor het gebruik van hun muziek, maar het is ook van belang dat we met z’n allen eens grondig naar het huidige systeem kijken. De vernieuwing ontstaat vaak niet per se op Spotify, maar meer op de UGC-platforms zoals TikTok, Insta en YT. Dit zal wellicht ook meer worden nu Spotify een uitbetalingsdrempel heeft ingesteld en het daarmee voor kleine artiesten moeilijker maakt om iets te verdienen.
5. En laat ik nog toevoegen dat ik zo’n marktmachtconcentratie zelf altijd onwenselijk vindt, omdat het niet de diversiteit aan genres & stijlen bevorderd. Daarnaast bevordert het ook niet een sterkere inkomenspositie voor artiesten, songwriters en producers, dus ja: wij (BAM!) zullen blijven duwen op Fair Pay, wetgeving (europees en NLs), op een betere positie voor artiesten bij streaming.
Machtsconcentraties in de markt zijn van alle tijden maar die van Big Tech is wel weer verhaal apart. Temeer omdat het veel groter is dan alleen muziek. Was eerst een nieuwe muziekdrager en wat gezonde concurrentie nog voldoende om vergelijkbare macht te beperken, een vergelijkbare vernieuwing zal waarschijnlijk uit dezelfde doos gaan komen en zal deze keer die machtspositie niet breken.
Mijn eerste gedachtegang voor een oplossing gaat dan ook eerder richting scherpere regelgeving. Nu maar hopen dat het wat teweeg kan brengen.